Rozwód kończy małżeństwo, ale otwiera też etap, w którym trzeba podjąć wiele decyzji dotyczących dzieci. Czasami pojawia się potrzeba, aby ze względu na dobro najmłodszych zmniejszyć wpływ jednego lub obojga rodziców na ich życie. Wyjaśniamy, na czym polega ograniczenie władzy rodzicielskiej i co warto wiedzieć na ten temat.
Co oznacza ograniczenie władzy rodzicielskiej przy rozwodzie?
Ograniczenie władzy rodzicielskiej oznacza, że sąd rodzinny decyduje o zmniejszeniu zakresu praw i obowiązków jednego lub obojga rodziców wobec dziecka. Taka decyzja może zapaść zarówno w trakcie sprawy rozwodowej, jak i po jej zakończeniu. Celem jest ochrona dobra dziecka, zwłaszcza gdy pełne wykonywanie władzy przez rodzica nie służy jego interesom. Nie oznacza to automatycznego pozbawienia kontaktów z dzieckiem, chyba że sytuacja tego wymaga, np. gdy jedno z rodziców ma poważne problemy z uzależnieniem lub dopuszcza się przemocy wobec dziecka. Wtedy sąd może ograniczyć prawo do decydowania o wychowaniu lub leczeniu dziecka, pozostawiając jedynie możliwość spotkań w obecności kuratora.
Do jakich czynności sprowadza się ograniczenie władzy rodzicielskiej?
Ograniczenie władzy rodzicielskiej może dotyczyć różnych aspektów życia dziecka. Sąd często wskazuje, że jeden rodzic będzie samodzielnie podejmował decyzje dotyczące szkoły, leczenia, miejsca zamieszkania czy wyjazdów za granicę. Drugi rodzic może wówczas zachować prawo do informacji lub współdecydowania tylko w wybranych sprawach. Czasem sąd nakłada obowiązek konsultowania się z drugim rodzicem, ale nie daje mu prawa do samodzielnego działania. Przykładowo, jeśli matka otrzyma wyłączność na wybór szkoły, ojciec nie może samodzielnie przepisać dziecka do innej placówki. Sąd precyzuje zakres decyzji, który pozostaje w gestii ograniczonego rodzica, co zapobiega późniejszym nieporozumieniom.
Kto składa wniosek o ograniczenie władzy rodzicielskiej?
Wniosek o ograniczenie władzy rodzicielskiej może złożyć każdy z rodziców, opiekun prawny, a także sąd z urzędu. Najczęściej jednak sprawa pojawia się przy okazji rozwodu. Jeśli rodzice nie potrafią porozumieć się co do wychowania dziecka, sąd musi zająć stanowisko i rozstrzygnąć, jak rozłożyć władzę rodzicielską. Zdarza się, że adwokat rozwodowy już na początku postępowania wskazuje, że w interesie dziecka leży ograniczenie kompetencji jednego z rodziców. Taka sytuacja może dotyczyć np. rodzica, który długo nie interesował się losem dziecka lub ma niestabilne warunki życia. W postępowaniu niezbędne są dowody, na przykład opinie psychologiczne, zaświadczenia lekarskie, a czasem również zeznania świadków.
Jak uniknąć ograniczenia władzy rodzicielskiej?
Rodzic, który chce uniknąć ograniczenia swojej roli w wychowaniu dziecka, powinien wykazać się zaangażowaniem i odpowiedzialnością. Sąd zwraca uwagę na to, czy rodzic zna potrzeby dziecka, utrzymuje z nim kontakt, interesuje się jego zdrowiem i edukacją. W sytuacjach spornych pomocne bywa przedstawienie planu wychowawczego lub dowodów na współpracę z drugim rodzicem. Jeśli rodzic, wobec którego wcześniej ograniczono władzę rodzicielską, poprawi swoją sytuację i wykaże trwałą zmianę w zachowaniu, może złożyć wniosek o oddalenie wniosku o ograniczenie władzy rodzicielskiej lub – jeśli ograniczenie zostało już orzeczone – wniosek o zmianę orzeczenia sądu i przywrócenie pełnej władzy. Sąd bada wtedy, czy doszło do rzeczywistej poprawy, a nie tylko czasowej zmiany dla potrzeb postępowania.
Jeśli jeden z rodziców, lub oboje, nie wywiązuje się ze swoich obowiązków i działa na szkodę dziecka, można wnioskować do sądu o ograniczenie władzy rodzicielskiej. Rekomenduje się, aby rodzice szukali porozumienia w tej kwestii i przedstawili sensowny plan opieki oraz wspólnego wychowania. Sąd przede wszystkim kieruje się dobrem dziecka przy podejmowaniu decyzji.
