Nie tylko sama śmierć wywołuje silne emocje, lecz także sprawy związane z dziedziczeniem i prawem do spadku. Gdy w rodzinie panuje zgoda i relacje są dobre, cały proces przebiega zwykle spokojnie i bez konfliktów. Niestety nie każda sytuacja wygląda tak samo. Dlatego warto znać przepisy regulujące dziedziczenie. Sprawdzamy, kto ma pierwszeństwo przy spadku.
Jakie przepisy regulują pierwszeństwo przy spadku?
Kolejność dziedziczenia reguluje kodeks cywilny, a dokładniej artykuły od 931 do 940. To one tworzą ramy prawne dla sytuacji, w których spadek przechodzi na określone osoby z mocy ustawy. Przepisy te wskazują nie tylko, kto może dziedziczyć, ale też jak ustala się udziały w majątku i w jakim przypadku dana osoba w ogóle zostaje pominięta. Artykuł 931 precyzuje, od jakiej grupy zaczyna się dziedziczenie, a kolejne przepisy wyznaczają dalszą kolejność oraz wyjątki, które mają zastosowanie przy bardziej złożonych relacjach rodzinnych.
Od czego zależy, kto odziedziczy spadek?
Porządek dziedziczenia ustala się w zależności od tego, czy spadkodawca pozostawił testament. Jeśli taki dokument istnieje, to właśnie on rozstrzyga o tym, kto otrzyma majątek po zmarłym. W przeciwnym razie obowiązuje ustawowe prawo spadkowe, które wskazuje kolejność dziedziczenia według stopnia pokrewieństwa. W praktyce oznacza to, że pierwszeństwo mają osoby najbliżej spokrewnione z osobą zmarłą. Testament może zmienić ten porządek, przekazując majątek osobom spoza rodziny, ale musi spełniać określone wymogi prawne. Adwokat od prawa spadkowego pomoże ocenić ważność takiego dokumentu i w razie potrzeby zakwestionować jego treść. Zdarzają się sytuacje, gdy testament budzi wątpliwości co do jego autentyczności albo gdy pomija osoby uprawnione do zachowku.
Kto ma pierwszeństwo przy spadku?
W przypadku braku testamentu pierwszeństwo przy spadku mają osoby wskazane w ustawie. W pierwszej kolejności dziedziczą dzieci i małżonek, a podział następuje w równych częściach. Jeśli zmarły miał jedno dziecko, ono i współmałżonek dziedziczą po połowie. Przy dwójce dzieci każdemu przypada jedna trzecia. Gdy spadkodawca nie pozostawił potomstwa, majątek dzieli się między małżonka oraz rodziców. W takiej sytuacji współmałżonek otrzymuje połowę, a drugą połowę dzielą matka i ojciec zmarłego. Jeżeli rodzice już nie żyją, ich udział przypada rodzeństwu. Gdy nie ma też rodzeństwa ani ich dzieci, do dziedziczenia mogą zostać powołani dalsi krewni jak ciotki, wujowie czy kuzyni, ale tylko wtedy gdy zmarły nie miał małżonka. Partnerzy żyjący w nieformalnym związku są pomijani przy dziedziczeniu ustawowym i mogą zostać uwzględnieni jedynie w testamencie.
Kiedy Państwo przejmuje spadek?
Gdy żadna osoba nie chce lub nie może przejąć spadku, ostatecznym spadkobiercą zostaje Skarb Państwa. Taka sytuacja zdarza się, gdy zmarły nie miał rodziny ani nie sporządził testamentu. Czasem też spadkobiercy odrzucają spadek, jeśli zawiera długi przewyższające wartość majątku, mimo że mają pierwszeństwo przy spadku. Wówczas całość trafia do państwa, które nie odpowiada za zobowiązania zmarłego ponad odziedziczone aktywa. Państwo nie dziedziczy automatycznie, ale dopiero wtedy, gdy sąd lub notariusz nie odnajdzie żadnych uprawnionych osób. Taki przypadek może dotyczyć samotnej osoby bez potomstwa i dalszych krewnych, która nie zadbała o spisanie testamentu. W praktyce to skrajny scenariusz, jednak przewiduje go polskie prawo spadkowe jako zabezpieczenie przed sytuacją, w której nikt nie mógłby legalnie przejąć majątku.
Dziedziczenie ustawowe rozpoczyna się od dzieci i małżonka, którzy dzielą spadek między siebie. Jeśli zmarły nie miał potomstwa, prawo do spadku przechodzi na małżonka i rodziców, a następnie na rodzeństwo i ich dzieci. W sytuacji, gdy nie ma żadnych krewnych ani testamentu, spadek przejmuje Skarb Państwa.
