Czy WIBOR może zostać podważony przez Europejski Trybunał? Wiosną 2024 roku Sąd Okręgowy w Częstochowie skierował do TSUE cztery pytania prejudycjalne dotyczące stosowania WIBOR-u w umowach kredytowych, a dołączyły do nich kolejne pytania z Przemyśla i Warszawy. Rozprawa odbyła się 11 czerwca 2025 r., a opinia rzecznika generalnego ma zostać wydana 11 września, zaś wyrok oczekiwany jest pod koniec 2025 lub w pierwszej połowie 2026 roku. Czy może dojść do przewrotu w orzecznictwie kredytowym?
Dlaczego pytania prejudycjalne są tak istotne?
Przypadek WIBOR-u, który dotyczy setek tysięcy umów kredytowych w Polsce, może mieć ogromne znaczenie dla stabilności całego systemu bankowego. Jeśli TSUE uzna, że klauzule odwołujące się do tego wskaźnika są nieuczciwe lub nieprzejrzyste, konsekwencją może być fala pozwów ze strony kredytobiorców i konieczność masowych korekt umów przez banki. Tego typu rozstrzygnięcia wpływają nie tylko na sytuację pojedynczych konsumentów, ale również na bilanse instytucji finansowych, zdolność sektora do udzielania nowych kredytów i ogólną kondycję rynku hipotecznego. W efekcie, pytania prejudycjalne dotyczące WIBOR-u mogą stać się jednym z najważniejszych punktów zwrotnych w relacjach między kredytobiorcami a bankami w ostatnich latach.
Jakie pytania trafiły do TSUE w sprawie WIBOR?
Sprawa Sądu Okręgowego w Częstochowie (sygn. C-471/24) stanowi pierwszy i najważniejszy etap w sporach o WIBOR przed TSUE. Sąd ten skierował cztery pytania prejudycjalne, dotyczące m.in. tego, czy dyrektywa 93/13/EEC pozwala na badanie postanowień umownych opartych na wskaźniku referencyjnym, czy można je oceniać pod kątem przejrzystości i równowagi stron oraz jakie konsekwencje miałoby stwierdzenie ich abuzywności. Trybunał zdecydował jednak, że na tym etapie nie zajmie się kwestią skutków ewentualnej abuzywności, czyli pytaniem o to, czy umowa mogłaby obowiązywać dalej jako kredyt oprocentowany wyłącznie marżą, czy powinna być uznana za nieważną. Rozprawa odbyła się 11 czerwca 2025 roku, a obecnie TSUE oczekuje opinii Rzecznika Generalnego zaplanowanej na wrzesień 2025 r. Ostateczne rozstrzygnięcie, według dostępnych informacji, powinno zapaść w pierwszej połowie 2026 roku.
Przykłady innych pytań prejudycjalnych w sprawach WIBOR
Do sprawy C‑471/24 dołączyły kolejne: sprawa C‑243/25 z Przemyśla, gdzie sąd pytał, czy samo oparcie umowy na wskaźniku ustalanym przez podmiot zewnętrzny (np. GPW Benchmark) bez transparentności może naruszać prawa konsumenta. Warszawski sąd wniósł następny zestaw pytań (trzeci przypadek), m.in. o przejrzystość zapisów i nierównowagę stron umowy.
Jak decyzje TSUE w sprawie WIBOR mogą wpłynąć na kredytobiorców i banki?
Skutki rozstrzygnięcia TSUE w sprawach dotyczących WIBOR-u mogą być wielowymiarowe. Po pierwsze, sądy krajowe mogą zyskać potwierdzenie prawa do oceny, czy klauzule oparte na tym wskaźniku zostały sformułowane w sposób przejrzysty i uczciwy. W takim przypadku możliwe byłoby ich usunięcie lub modyfikacja. Po drugie, jednym z realnych scenariuszy jest dalsze obowiązywanie umowy, ale z oprocentowaniem opartym wyłącznie na marży banku, co w praktyce oznaczałoby obniżenie rat kredytowych. Istnieje także bardziej radykalna możliwość, unieważnienie całej umowy, jeśli eliminacja WIBOR-u okaże się zmianą tak istotną, że podważy sens kontraktu. Dodatkowo sądy mogą sięgać po zabezpieczenia, polegające na czasowym ograniczeniu płatności do kapitału i marży, co już teraz obniża wysokość miesięcznych rat. Cała sytuacja przywołuje skojarzenia ze sporami o kredyty frankowe, gdzie TSUE wielokrotnie opowiadał się po stronie konsumentów. Nie można więc wykluczyć, że podobne podejście zostanie zastosowane również w sprawach dotyczących WIBOR-u.
Pytania prejudycjalne w sprawach dotyczących WIBOR-u mogą przesądzić o kierunku przyszłego orzecznictwa i równowadze między interesami banków a kredytobiorców. Wyrok TSUE będzie miał znaczenie nie tylko dla tysięcy osób spłacających kredyty, ale także dla całego rynku finansowego.
