Prawo spadkowe to zbiór przepisów regulujących zasady dziedziczenia majątku po zmarłym. Choć może wydawać się skomplikowane, zrozumienie podstawowych zasad może znacznie ułatwić proces dziedziczenia. Omawiamy, na jakiej podstawie dziedziczy się spadek, czym jest dziedziczenie ustawowe i testamentowe oraz jakie elementy majątku można odziedziczyć, czytaj dalej.
Na jakiej podstawie dziedziczy się spadek?
Dziedziczenie w Polsce odbywa się na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, który przewiduje dwie główne drogi przekazywania majątku: na podstawie ustawy lub testamentu. Ustawa reguluje, kto dziedziczy majątek w przypadku braku testamentu, a testament pozwala zmarłemu decydować o podziale swojego majątku zgodnie z własną wolą. W praktyce najczęściej spotyka się sytuacje, w których majątek dziedziczy się ustawowo lub na podstawie testamentu, czasem również łącząc obie te formy.
Dziedziczenie ustawowe
Dziedziczenie ustawowe ma miejsce wtedy, gdy zmarły nie pozostawił testamentu lub testament jest nieważny. W takiej sytuacji dziedziczenie odbywa się według ściśle określonych zasad, które preferują najbliższą rodzinę zmarłego. Pierwszą grupą dziedziczącą są dzieci i małżonek zmarłego. Przykładowo, jeśli osoba zmarła pozostawiła żonę i dwoje dzieci, majątek zostanie podzielony równo na trzy części. W przypadku braku dzieci dziedziczą rodzice, a następnie rodzeństwo i dalsi krewni.
Warto zaznaczyć, że jeżeli spadkodawca miał małżonka, to niezależnie od liczby dzieci, małżonek nie może otrzymać mniej niż jedną czwartą spadku. Jeżeli nie ma żadnych żyjących krewnych, majątek przechodzi na rzecz Skarbu Państwa.
Dziedziczenie testamentowe
Testament to dokument, który pozwala na wyrażenie ostatniej woli spadkodawcy. Może on w nim wskazać osoby, które otrzymają jego majątek, oraz określić, jakie elementy majątku komu przysługują. Dzięki testamentowi zmarły może wykluczyć z dziedziczenia osoby, które dziedziczyłyby ustawowo, albo przyznać im jedynie część majątku.
Istnieje kilka form testamentu, z których najczęstsze to testament własnoręczny, notarialny i ustny (w wyjątkowych sytuacjach). Przykład: osoba sporządzająca testament notarialny może zdecydować, że cały majątek otrzyma jedno dziecko, a pozostałe zostaną wykluczone z dziedziczenia. Jednakże warto pamiętać o zachowku – osoby najbliższe (dzieci, małżonek, rodzice) mogą ubiegać się o część majątku, nawet jeśli zostali pominięci w testamencie.
Co można odziedziczyć?
Dziedziczenie dotyczy wszelkich składników majątku zmarłego, zarówno aktywów, jak i pasywów. Oznacza to, że spadkobierca przejmuje nie tylko majątek, ale również długi zmarłego. Do majątku należą m.in. nieruchomości (domy, mieszkania, działki), środki finansowe, udziały w firmach, ruchomości (np. samochody, biżuteria) oraz prawa autorskie. Przykładowo, jeśli spadkodawca posiadał mieszkanie i samochód, to spadkobiercy przejmują te przedmioty wraz z ewentualnymi obciążeniami, takimi jak kredyt hipoteczny.
W przypadku długów, spadkobiercy mogą przyjąć spadek wprost (całkowicie, z odpowiedzialnością za długi), z dobrodziejstwem inwentarza (odpowiedzialność tylko do wysokości wartości odziedziczonego majątku) lub go odrzucić.
Prawo spadkowe może wydawać się złożone, ale jego znajomość pozwala na uniknięcie wielu problemów. Planując dziedziczenie, warto rozważyć sporządzenie testamentu i zasięgnięcie porady prawnej, aby upewnić się, że majątek zostanie podzielony zgodnie z naszą wolą.
